کارهای انسان در خواب محصول ملکات زمان بیداری است

قال الاستاذ :

 همین که انسان وفات کرد  تکامل عملی قطع می شود،‌ اگر کسی بتواند در آخرت کاری انجام بدهد که به وسیله آن به ثوابی برسد یا از عقابی برهد این می شود عمل صالح و کار اختیاری، ‌و اگر عمل اختیاری در آخرت ممکن باشد شریعت می خواهد که این می شود دنیا و دیگر آخرت نیست،‌ در خواب هم انسان کارهایی را انجام می دهد ولی کارش محصول و نتیجه ملکات زمان بیداری است و کار اختیاری در خواب از انسان ساخته نیست و خواب گوشه ای از نمودار قیامت است؛ این بیان نورانی پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در نهج البلاغه هم آمده که «الیوم عملٌ و لا حساب و غداً حسابٌ و لا عمل»،‌  چون اگر این طور باشد خیلی ها توبه کرده و نجات پیدا می کنند در حالی که هنگام احتضار راه بسته می شود چه رسد به برزخ.