ترس نفسی

قال الاستاذ:

 ابتدایی ترین درجه ایمان، ایمان قلبی تقلیدی است که انسان بر اساس تقلید از بزرگان مکتب خاص یا کسان دیگری که به آنها اطمینان دارد ایمان می‌آورد و مطمئن می‏ شود که جهان، مبدئی به نام خدا، پایانی به نام معاد، رهبرانی به نام انبیای الهی و کتابی مثلاً به نام قرآن دارد.ترس نفسی، از این حقیقت سرچشمه می‏گیرد که انسان می‏داند کار به دست ربّ العالمین است و انسان از خود مطمئن نیست و می‏ترسد به سبب خلافی که کرده است خدا او را در دنیا یا آخرت و یا در هر دو نشئه، گرفتار کند؛ یا می‏ترسد اگر خلاف کند، به جهنم گرفتار شود یا از بهشت محروم شود. انسانی که از خود مطمئن نیست، در صورتی می‏تواند بدون خوف باشد که بگوید: مبدئی در عالم نیست و یا هست و کاری به جهان ندارد و یا هست و کار دارد ولی کار او به روش مستقیم نیست؛ در حالی که هر سه مطلب، باطل است.
در نتیجه وقتی که یاد و نام حق مطرح می‏شود مؤمن می‏ترسد ولی بعد کم کم می‏بیند خدا به او توفیق داد تا او در مسیر، مستقیم حرکت کند و از این جهت خدا را شاکر است تا مشمول نعمت حق واقع شده به بیراهه نرفته است و آنگاه بر اساس این شکرگزاری قلبش آرام می‏گیرد: (الله نزّل أحسن الحدیث کتاباً متشابهاً مثانی تقشعرّ منه جلود الّذین یخشون ربّهم ثم تلین جلودهم وقلوبهم إلی ذکر الله) البته اینها مراحل ابتدایی و متوسط خوف است و مرحله بالاتر این است که انسان می‏ترسد از یاد حق محروم بماند.

بنابر این مؤمن نه گرفتار شک و تردید قلبی است و نه گرفتار تعدّی و تجاوز بدنی. البتّه چون مؤمن می داند قیامت و حساب هست و می داند که ناقد، بصیر است در صحّت و سقم عمل خود، شکّ دارد و چنین انسانی در بخش ریاضت، اهل ترس است؛ ولی درباره اصل حساب و قسط و عدل بودن آن هیچ گونه، شکّ ندارد.