رها شدن انسان به حال خود، کیفر تردید در انجام کار صحیح است .....
إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ : ذات اقدس اله میفرماید خداوند کسی را که دروغگو است، هدایت نمیکند، این گرایش را خداوند در قلب ایجاد میکند، هدایت ابتدایی نصیب هر کس میشود اما هدایت ثانی شامل هر کسی نمیشود، آن یک گرایش و علاقه مخصوصی است.
گاه دیده میشود که یک نفر قلبش برای خداوند میتپد، تا اذان گفته میشود انگار یک چیزی را گم کرده است و به دنبال گمکرده خویش است، گاه صدای اذان میآید اما در اطراف صحن و حرم مردم به دنبال خرید و فروش و مانند آن هستند و برخی هم به سرعت خود را به نماز میرسانند. اضلال یک امر وجودی نیست بلکه یک امر عدمی است، خداوند اضلال میکند به این معنا است که در رحمت را خداوند نسبت به عدهای میبندد و رحمت خودش را نمیدهد وگرنه چیزی به نام ضلالت و گمراهی وجود ندارد، اضلال حتما در اثر کیفر و گناهان افراد است، اضلال امر ابتدایی هم نیست، بلکه امر ثانوی است.
گاه ممکن است انسان مطلبی را صددرصد بفهمد اما آن را به جان خود گره نزند. کسی که شکی ندارد یعنی عقل نظریاش مشکلی ندارد اما دچار تردید و حیرت است، از هدایت بیبهره است.
کسی که عقل عملیاش بین عزم و عدم عزم میچرخد خداوند او را هدایت نمیکند، کسی که نمیتواند تصمیم بگیرد خداوند در رحمت را میبندد و آن گاه انسان است و خواستههای وهمی و خیالی او شهوت و غضبش و دچار اضلال کیفری میشود، او تردید دارد، یک وقت است انسان گاه بین نفی و اثبات میگردد و نمیتواند تصمیم بگیرد، آن گاه خداوند در رحمت را میبندد.