جامعه‌ای که عالم نیست، هرگز به سعادت نمی‌رسد

  .....جامعه‌ای که عالم نیست، هرگز به سعادت نمی‌رسد و متمدن نخواهد بود. اگر جامعه قائم به عقل نباشد، چنین جامعه‌ای متمدّن و سعادتمند نیست. تعبیر قرآن کریم برای جوامع پیشرو این است که ﴿لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ﴾، «قوم یعقل» نظیر قوم عاد و ثمود نیست یا نظیر قوم تازی و فارسی نیست. اینطور نیست که ما نژادی داشته باشیم به نام نژاد عاقل! قوم در اینجا به معنی نژاد و قبیله و عشیره و اینها نیست؛ این قوم به معنی قیام است: ﴿لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ﴾؛ یعنی جامعه‌ای که قائم بالعقل هستند، سعادتمند و متمدّن می شود.
 این سوگندها ( در سوره قلم) نشان می‌دهد که آن قلمی که حق‌نگار است و مسطورات او حق است، آن قلم می‌تواند جامعه را متمدّن کند؛ بنابراین اوّل تعلیم قرآن این است که انسان حق بگوید، حق بفهمد، حق بیندیشد و حق عمل کند. اگر چنین شد، می‌شود انسان. اگر انسان شد، سخن او می‌شود بیان و گرنه سخن او مبهم است.

بخشی از سخنان حضرت استاد در درس خارج تفسیر